منابع مطالعه ایران ساسانی

منابع مطالعه ایران ساسانی در چند گروه طبقه بندی می شوند:

منابع ایرانی شامل :

1.      کتیبه ها

2.      مهر ها

3.      سکه ها

4.      متون اوستایی و پهلوی

5.      تعدادی پاپیروس که از مصر مربوط به 619 میلادی به دست آمده اند و به زبان فارسی میانه است (1)

6.       متون مختلف جغرافیایی و تاریخی که در دوره اسلامی تدوین شده اند و جزو منابع دست دوم به حساب می آیند . مانند تاریخ طبری ، مروج الذهب

متون غیر  ایرانی

الف- یک منبع مهم و دست اول غیر ایرانی آثار مورخین رومی و یونانی است که بین قرن 3 تا 7 میلادی تالیف شده اند که شامل:

1.      اثر عظیم آمیانوس مارسلینوس(حدود 332 تا حدود 400 ) درباره تاریخ روم است . این کتاب یکی از منابع اصلی برای جنگها شاپور دوم علیه رومیان در سال های 371 – 353 محسوب می شود.

2.      تاریخ روم اثر کاسیوس دیو(cassius dio ، حدود 155 تا 235 میلادی) که در آن مطالبی درباره تاسیس و اوایل کار ساسانیان دیده می شود. (2)

3.      پروکوپ قیصری (prokop ، قرن 6) منشی سردار بیزانسی به نام بلیزاریوس (belisar ) شهر یوستین (527 تا 565 ) بود که در  لشکر کشی های او علیه ساسانیان وی را همراهی کرد و بدین ترتیب یکی از مهمترین منابع برای دوره قباد اول پادشاه ساسانی (488 – 531 )و خسرو اول (531 – 579 ) محسوب می شود. نام کتاب او جنگ های ایران و روم است. (3)

4.      آگاتیاس ملقب به اسکولاستیکوس (حدود 536 تا 582 ) که به اقرار خودش از بایگانی های سلطتنتی ساسانیان در تیسفون اطلاعاتی داشته است. (4)

منابع ارمنی

منابع ارمنی از اهمیت بسیاری برخوردارند زیرا ارمنستان در دوره ساسانیان با ایران ارتباط نزدیک داشت و مولفین معاصر با ساسانیان فقط درباره روابط سیاسی ارمنستان و ایران گزارش می دهند بلکه جزئیات بسیاری نیز درباره ساسانیان در زمینه های دولتی ، دین و فرهنگ گفتگو میکنند. که مهمترین آنها عبارتند از:

آثار آگاتانکلوس (agathangelos قرن 5 م ) – فاوستوس بیزانسی (Faustus ، نیمه اول قرن 5 م ) – ازنیک اهل کرلب (Eznik ، قرن 5 م ) – لازار اهل فارب ( Lazar ، اوایل قرن 5 م ) تاریخ موسی خورنی . (5)

منابع مسیحی 

ادبیات مسیحی به زبان سریانی منبع مهمی برای تاریخ ساسانیان است که شامل: وقایع نامه یوشع وقایع نامه ادسا که از همه مهمتر هستند.همچنین وقایع نامه اربلا : پرونده های سریانی شهدای ایرانی

منابع مانوی

منابع چینی

در مورد منابع چینی که برای دوره پارتی تا اندازه ای اعتبار و اهمیت داشتند تقریبا می توان گفت برای دوره ساسانی در آنها به زحمت می توان چیزی یافت فقط باید از سفرنامه یک راهب بودائی چینی به نام هوین تسیانگ (Hvin-Tesiang ) در فاصله سال های 629 – 630 که مختصری به ایران معاصر خود پرداخته است یاد کرد که فقط شایعات را بازگو می کند.(6)

منابع ایرانی و عرب بعد از اسلام

از منابع ارزشمند دوره اسلامی که در مورد تاریخ و تمدن ساسانیان نگاشته شده؛ تاریخ طبری، آثارالباقیه بیرونی، فارسنامه ابن بلخی،روج الذهب مسعودی، التنبیه و الشراف مسعودی، تاریخ یعقوبی، سنی الملوک والانبیا  نوشته حمزه اصفهانی ، تاریخ گردیزی ، تاریخ وزرا و کتاب و ... را می‌توان نام برد. 

مشاوره بیشتر : 09100059329