تکامل تک خطی- مورگان
یکی دیگر از انسان شناسان قرن 19 که طرح تکامل تک خطی را توسعه داد لویس هنری مورگان آمریکایی (1818-1881) بود. مورگان وکیل و بانکدار بود که شیفته جوامع هند- آمریکایی بومی بود. او اطلاعاتی در مورد رسوم، زبان و دیگر جنبههای فرهنگ مردم ایروکینز زبان در شمال ایالت نیویورک جمعآوری کرد. سرانجام او تحت حمایت موسسه اسمیتسونیان ، پرسشنامههایی به مسیونرها و مسافران برای جمعآوری اطلاعات در درباره جوامع غیر غربی توزیع کرد.
مورگان و نظریه خویشاوندی- مورگان بسیار علاقمند به اصطلاحات خویشاوندی بود که در قسمتهای مختلف جهان استفاده میشد. او مشاهده کرد که اصطلاحات خویشاوندی ایروکینز خیلی متفاوت از انگلیس، روم، یونان و دیگر جوامع اروپایی است. در حالی که این اصطلاحات شبیه به قبایل سرخ پوستان Ojibwa است که در غرب میانه ایالات متحده زندگی میکنند. این امر منجر شد که وی ارتباط بین ایروکینز و دیگر مردم را کشف کند. مورگان با استفاده از پرسشنامههای فوق-الذکر اطلاعات خاصی را از اصطلاحات خویشاوندی از مردم در سراسر جهان خواست.
از این دادهها بود که مورگان شروع به فرض تکامل خانواده در یک جهت جهانی کرد. وی تفکرش این بود که انسانها در ابتدا در گروههای بدوی زندگی میکردند که رفتارهای جنسی منظمی نداشتند و افراد نمیدانند که پدرشان چه کسی بوده. وی براساس این فرض پی برد که مردمان خاص مثل هاواییها از یک اصطلاح کلی برای پدرشان و همۀ خویشاوندان مرد در نسل پدریشان استفاده میکنند (نگاه کنید به فصل 5). پس از آن ازدواج خواهر و برادر مرسوم شد و به دنبال آن ازدواج گروهی و سرانجام ساختار خانوادههای مادر سالار که زنان قدرت سیاسی و اقتصادی داشتند. مورگان معنقد بود که مرحله نهایی تکامل خانواده زمانی شروع شد که مردها کنترل اقتصاد و سیاست را به دست گرفتند و سیستم پدر سالاری شد.
در ادامه بررسی تکامل خانواده، مورگان شبیه تایلر شرایط تکنولوژی، اقتصاد، سیاست و مذهب را در سراسر جهان بررسی کرد. وی این مدارک را در کتاب "جامعه باستان" (1877) آورده است. که ارائه یک طرح کلی از تکامل جوامع مثل دیدگاه تایلر است. مورگان در سلسله مراتب تکاملی به پیشرفت از مرحله توحش به مرحله تمدن اعتقاد داشت.
بر طبق نظر مورگان یک تفاوت بسیار مهم بین جوامع متمدن و جوامع اولیه در مورد مالکیت خصوصی وجود داشته است. او توصیف می کند که جوامع وحشی به عنوان کمونیست در مقابل جوامع متمدن براساس مالکیت خصوصی است.
تکامل تک خطی:نقد
هر چند متفکران قرن 19 این دیدگاه را مطرح کردند که انسانیت در گذر از مراحل متعدد رشد پیشرفت و ترقی کرده است اما دید گاه انها نژاد پرستانه(قوم مرکزی) حدسی و متناقض بود،همچنین مدارک انها دست دوم و مبتنی بر گزارشهای اروپائیان مغرض بود. نظریه تکامل تک خطی بسیار ساده تر از ان بود که بتواند علت پیشرفت جوامع مختلف را توضیح دهد.
به طور کل تکامل گرایان تک خطی تکیه بر دیدگاه های نژاد پرستانه قرن 19 داشتند، به عنوان مثال هم مورگان و هم تیلرمعتقد بودند که افراد در جوامع مختلف دارای سطوح مختلف هوشی هستند و مردمی که در جوامع وحشی هستند از هوش کمتری نسبت به افراد متمدن برخوردارند. در فصل 16 بحث خواهیم کرد که امروزه این دیدگاه از سوی جوامع علمی و انسان شناسان مدرن پذیرفته نیست، معهذا با وجود نقص در مورد نظریات این افراد در مورد تکامل جامعه ، همین گروه انسان شناسان بودند که اولین روشهای سیستماتیک تفکر و توضیح شباهتها و تنوع جوامع انسانی را بنیان نهادند . این انسان شناسان همانند داستان مرد نابینا و فیل ذهنیت و درک محدودی از رفتار انسانی داشتند.